İLKLER ENLER

Ereğli  birden fazla ülkede ilçe, belde ,mahalle  ismi olarak ifade edilen  nadir yer isimlerindendir.

(İtalya, Kırım, İstanbul-Fatih, Kocaeli- Karamürsel ,Zonguldak, Makedonya, Yunanistan-Midilli-Karpathos)

     Anadolu’da sönmüş volkan özelliği taşıyan 9 dağdan 5’ ini ( Hasan Dağı, Melendiz Dağı, Karacadağ, Erciyes, Karadağ )bulutlu olmayan bir günde çıplak gözle görebileceğiniz tek yerleşim merkezi Ereğli’dir.

Anadolu Selcuklu  devletinde, Melik Sencerşah 1182 tarihinde Ereğli’yi başkent yapmıştır.

     Türkiye geneli ,Konar –Göçer Yörükler  ve Türkmen Aşiretleri tarihi içerisinde Yörüklere ait Kıl Çadır ve Orta Asya tipi Türkmen Keçe Çadırın (Topag  Ev şeklinde ifade edilen) aynı dönemlerde birlikte kullanıldığı  tek yerleşim  yeri Ereğlidir.

      Ereğli şehri  ağırlıklı olarak Konargöçer toplulukların yerleştikleri bir bölgedir. İlçemizde Beğdili, Horzum, Işıklı, Homanlı, Tekeli, Avşar ve Varsak Türkmenleri/Yörükleri ile Dulkadiroğullarından sayılan Bekdik boyları ,ilçemizde en yoğun olan Türkmen/Yörük taifesidir. Kentte yörecilik tabirine uygun ve merkez ilçe nüfusunun içerisinde her birinin toplam nufusun  % 12-19sini  temsil ettiği Ayrancılı, Bettik, Dağlı, Yörük, Dereyüzlü dediğimiz yerli nüfus arasında bir katagoride bulunmaktadır.

     Ayrıca Balkanlardan ve Kafkasya’dan göç edenlerin ve muhacir olarak adlandırdığımız   nüfus içerisinde az sayıya sahip olmakla birlikteSümerbank Bez Dokuma Fabrikası dolayısıyla Ülke geneli göç alan kentte, Çerkezler,Çeçenler,Kozana ve Pomak Macırları ,Arnavutlar,Arab ve Mısır göçmenleri,Kırım Tatarları,Nogay Tatarları,Balkan Çingeneleri,Boşnaklar ve cumhuriyetin ilk yıllarına kadar 100 haneyi bulan Rumlar ve bugün büyük kentler ve İstanbul ile yurtdışına göçmüş bulunan 150 hane civarındaki Ermenileri de kentin diğer tarihi sakinleri olarak sayabiliriz .

       Türkiyede  Erezyon ve çölleşme belirtileri gösteren ve obruk oluşumları ile yeraltı sularının çekilmesi sürecini yaşayan sahaya  en yakın  ve en büyük yerleşim yeri Ereğli’dir.

       Ereğliden ayrılan gayrimüslimlerce Osmanlı döneminde  istanbul’da yaptırılan kilise halen ayakta olan Balıklı Kilise’dir.

Türk tasavvuf müziği enstrümanı olarak bilinen, bir nevi Konya’nın enstrümanı  sayılan  Ney in imalatında  hammadde olan Kamış ın ülke geneli en çok yetiştiği saha  Ereğli dir.

       Ereğli 1935 yıllar 1. Kalkınma planında yer alan3  beyaz ifade edilen,Bez,Un,Şeker idealini gerçekleştirmiş ve bölgesinde bugünün Üniversitesi sayılan Köy Enstitüsü,Tarım,Hayvancılık ıslah tesisleri (Merinos )ve Nişasta  üretim vb tesisleri aynı dönemde bir arada faaliyete geçirebilmiş nadir kentlerdendir.

       Ereğli Bahri Dağdaş Şeker Fabrikası üretimi  şeker , kalite yönüyle Türkiye’nin en iyi ,aranan 1.kalite şekeri kabul edilmektedir. Buna sebep  olarak ta toprak yapış ı,su  kalitesi ,iklim vb. gösterilmektedir.

Osmanlı ordusunda barutun kullanılmasının yaygınlaşması ile Ereğli yöresindeki maden ocaklarının önemi arttı. Bölgeden Kara barutun hammaddesi olan kükürt  ve güherçile önemli miktarda üretilmekte ve İstanbul baruthanesine gönderilmekte idi.

       1900 yıllarda Almanlarca Hicaz ve Bağdat Demiryolu projesi kapsamında Gülbahçe semtine yapılan, ırmak geçişi amacıyla hizmete alınan  ve şu an hastane yolunda Raşit Tolun ismi ile demiryolu geçişi olarak kullanılan perçin köprü Türkiye’deki ayaksız en uzun metal perçin köprüdür ve halen 1 asırdan bu yana ayaktadır.

         Ereğli Bez Dokuma Fabrikası, Cumhuriyet ilk dönem, Konya’ya yapılmış ilk ve en büyük entegre tesis

olma özelliği taşır.

Ereğli Bez Dokuma fabrikası döneminin ülke geneli en fazla kumaş üreten tesisi idi.

       Ereğli Sümerbank bez fabrikası kurulmasını mütakiben şehirde ,ülke genelinde şehir  nüfus oranına göre , çalışanlarca en çok  kooperatif kurulmuş şehirdir.

      Ereğli Sümerbank Bez dokuma fabrikası, kurulmasını mütakib dönemde  nüfusuna oranla yurtdışından gelenler ve başka vilayet doğumlu olanların en fazla yaşadığı kent idi, bu özellik 1975’li yıllara kadar da devam etmiştir.

        Ereğli dışında Ereğlilerce yaptırılmış veya bir Ereğlilin isminin verildiği tesisler ,eğitim kurumu olarak Azerbaycanda köprü tesisi olarak da Amerika dadır.

Abitter isminin kullanıldığı ülke geneli tek kenttir.

Türkiye geneli en geniş, eğimsiz düzlük alan, Ereğli’dedir

     Türkiyede  ırmağın kent merkezini dört koldan cevreleyip arklarla geçtiği tek kent Ereğli idi.

       Orta Anadolu dünya tarihinin merkezidir .İlk medeniyet merkezlerinin kurulduğu çok sayıda yerleşim bu bölgede olup,dünyanın en eski yerleşimlerinden biri olan Ereğli (Neolitik Çağ M.Ö.7bin-)Çumra ,Çatalhöyük gibi yerleşimler sakinlerine benzer  ilk tarımcı toplulukların yaşadığı yerleşim merkezidir.  Ereğli’deki  5-6 höyük’te  elzem olan Arkeolojik kazı sonrası, bu husus da kati delillerle  ispat edilmiş olacaktır.

       Orhan Pamuk'un üzerinde altı yıl çalıştığı son romanının konusu, Ereğlili, bozacı Mevlüt, satışta olan roman Kafamda Bir Tuhaflık’ta  hemşehrimizin bir  aşk hikâyesi  ve modern bir hayat destanı hikâye ediliyor.

       Orhan Pamuk ‘un neden son romanındaki kahramanı neden Ereğliliden şeçtiğini ve bozacılığın Ereğli’deki mesleki durumunu analiz edip etmediğini bilmiyoruz.

       Osmanlı Padişahlarından  4. Murat  Ereğli’ye  gelmiş ,şehrin sosyal problemlerine  bizzat müdahale etmiş ilk padişahtır. Şehrin içtimai meseleleri ile alakalı tasarrufta bulunmuştur.1638 yılında gelişinde  İvriz de mesire alanında otağ kurmuştur ve konaklamıştır.

       Ereğli Akgöl sulak alanının varlığı ve İvriz’in uzun mesafeli ırmak oluşu sebebiyle yeterli nemlenme oluşu temin edildiğinden Ereğli ile İvriz ırmağı arasındaki Dere yüzü dediğimiz sahanın büyük bölümü 1930’ lu yıllara kadar 3 asırdır ülkenin en geniş ceviz ağacı popülasyonunun bulunduğu saha idi.

İvriz Kabartması bölgesinde bulunan Kızlar Sarayı olarak adlandırılan Manasır,Anadolu’daki ilk

Manastırlardandır.

Türkiye geneli en büyük ahşap  restourant (regülatör tesisi) Ereğli ‘de idi.

Türkiye geneli en az yağış alan bölgedir,Ereğli

Ereğli teneke peynir üretiminde ülke geneli 1.sıradadır.

Ereğli beyaz kira üretiminde türkiye geneli 1. Sıradadır.

Ereğli siyah havuç üretiminde türkiye geneli üretimde 1. Sıradadır

Akgöl ve civarı sulak alan ülke geneli 21500 ha. ile büyüklük sıralamasında 1. Sıradadır.

Ereğlilerin hissedar olduğu büyük firmalarca   yapılan arkeolojik ilk sponsorluk programı , Yüksel

Holding ‘in Çorum’da hitit yerleşim yeri kazısı sponsorluğudur.

        Ereğli 1980-2000 yılları arası Ülke geneli  3 büyük kent Üniversitelerİ kazanma oranı en yüksek kenttir.a Hitit dönemi baraj kazıları çalışmasıdır.

       Ereğli’ye ait olan Lüks Ereğli firması toplu taşıma sektöründe yolcu, sefer sayısına oranla ülke geneli en az ölümlü kazası olan seyahat firması özelliği taşımaktadır.

       Er Sevag Şahin Balıkçı olayı(Aslen  Konya Ereğlili, Üniversite mezunu, Ermeni kökenli ,1 Nisan 1986 doğumlu) Türk Silahlı Kuvvetlerinde askerlik hizmetini yerine getirirken 24 Nisan 2011 tarihinde  Batman da ölümü nedeniyle Ermeni vatandaşlarımızca açılan  Şehitlik davası bu tarz Türkiye geneli  acılan ilk davadır.

1981 Atatürk yılı ,Ülke geneli  ilk yılın Öğretmeni Ereğli’den Celalettin Set’tir.

      Milli mücadele dönemi  kahramanlarından Kazım Karabekir Paşa’ya Ereğli’de yemiş olduğu Tirit’i çok beğenmesi dolayısıyla isteği üzerine bu yemeğe  ismi verilmiştir

     Dokumacılıkta , halıcılıkta  kullanılan Bitkisel kaynaklardan elde edilen kök boyanın miktar ve çeşitlilik olarak üretildiği  en  önemli  merkezlerden biri Ereğli idi.

      Avrupa’nın tek parça en büyük  meyve bahçesi(Elma) Ereğlidedir. Bülent ve Ali Özler kardeşlere ait 700 futbol sahası büyüklüğündeki bahçede 12 çeşitte yıllık 20bin ton elma üretilmekte ve daimi 250 işçi çalışmaktadır.

    1850-1930 yılları arası Türkiye’de nüfusa oranla en fazla su güçü ile çalışan klasik Un değirmeni tesisi Ereğli’de idi.

        İvriz Irmağı güzergahında kent merkezinin muhtelif yerlerinde 29 adet su güçü ile çalışan farklı büyüklerde değirmen bulunmakta ve ülkenin un ihtiyacının yüzde onbeşi buradan karşılamakta idi.

Akgöl ve civarı sulak alan ve sazlıklarda belirli dönemlerde yıllık  1 milyon bağ kamış üretimi

Ülke geneli en fazla en kaliteli sazlık kamış üretilen bölge idi.

      Akgöl  sulak alanı çeşitlilik olarak ülke geneli için göçmen kuşların en çok bulunduğu sulak alan idi.

Dünyada yapılan ilk tarım anıtı ( İvriz Kaya Kabartması) Ereğli yöresindedir.

      Ereğli( merkez) kalesi 638’de Antakya’nın islam ordularınca fethinden sonra ,Heraklius tarafından islam ordularını durdurmak amaçlı yaptırdığı ilk kalelerden olup ,Üçgöz,Çahı,Cinler  yönlerinden girişli 3 kapısı mevcut olup.1457 ‘de kale Fatih döneminde, kaderin bir cilvesi olarak Rum Mehmet Paşa tarafından yıkılmıştır.

       Osmanlı imparatorluğunun 1900 den sonraki ilk projesi  Bağdat Demiryolu ve Hicaz Demiryolu inşası kapsamında  Kasım 1903’te başlanan  Konya ile 200 km. ötedeki  Ereğli Bulgurlu arasındaki bölümün yapımıdır. Demiryolu yapımı hızla ilerledi ve Osmanlı hükûmetinin projenin giderlerini karşılamak için tahvil çıkarmasından 19 ay sonra Bağdat Demiryolu’nun Konya ile  Ereğli Bulgurlu arasındaki kısım 25 Ekim 1904’te işletmeye açıldı.

      Akgöl sulak alanı ülke geneli 35 yıl içinde en hızlı kuruyan ve en sığ sulak alandır. Bu sebeble de en hızlı iklim değişikliğinin yaşandığı kenttir Ereğli.

     Türkiyede  manyetik Enerji ve manyetik alan oluşumu itibariyle 3 yanardağa cephe  tek şehir Ereğli’dir.

Milli mücadele kuva-yı milliye hareketini başlatan il ve ilçelerin içerisinde  Ereğli ilklerdendir.

       Türkiyede, nüfusa göre en çok bisiklet sayısı Ereğli’dedir. Ortalama haneye 2 bisiklet düşmektedir.

Ereğli mavraları (avcı ve şehir mavraları) genel kabul görmüş ve Türkiye  literatürüne girmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde en iyi bulgurluk buğday Ereğli’de üretilmekte idi.

       Kurtuluş Savaşı dönemi ilk askeri havaalanı projesi Ereğli Çayhan kasabasına projelendirilmiş olup Daha sonra  bir şekilde inşasından vazgeçilmiştir.

       1997 yılında  Ereğli-Karapınar arasında meydana gelen kaza ,Türkiye tarihinin en fazla  genç ölümlü yangınla sonuçlanan kara taşıtı kazası olup ,49 kişi ölmüştür.

       Selcuklular ve Osmanlılar döneminde ordunun agır nakliye aracı olarak kullanılan camızları ve savaş atları tedariki, atceken oymakları vasıtasıyla fazlaca  bu  bölgeden karşılanmıştır.

     Ereğli’de Osmanlı devleti döneminde ilk arkeolojik kazı ve faaliyet ambar köyünde Sidimera Lahtinin bulunması ve istanbul’a naklidir.

       Ereğli’de Cumhuriyet dönemi ilk arkeolojik kazı ve faaliyet prof drBeyhan  Karamagaralı tarafından türbe mahallesinde yapılan Şeyh Şahabettin Türbe ve Ömer Ağa Yatırı kazıları olup bulunan II. Mahmut' a ait altın sikkeler , Selçuklu dönemine ait çini parçalar , sırlı seramik ve mimari süsleme olarak sutukolar bulunmuştur.

       Ereğli ilçesi forası içinde endemik bitki türü  Alyssum L.(Kuduzotu)’ dur. Türkiye geneli sadece birkaç yerde bulunan (kırmızı benekli)alabalık ,ivriz kırmızı beneklisi bölgemize has türlenderdir.

     Ereğli bölgesi ,Halkapınar –Ayrancı hattı toroslara paralel rüzgarlar Literatüre İvriz rüzgarları şekliyle girmiştir.

      Ereğli bölgesi mevcut at pansiyonculuğu  tesisleri,yarış atı çiftlikleri 17’ye ulaşan sayısı yanı sıra yarış atlarının yaz dönem konaklaması imkanlarının büyüklüğü acısından ülke geneli en fazla tesis ve kapasiteye sahip şehir konumundadır.

       Ereğlide,2016  yılı içinde ihalesi  planlanacak  ve daha sonra uygulamaya alınacak olan Kapalı Sulama Sistemi Projesi ülke geneli bu tarz ve özellikte ilk proje olacaktır.

Geri geri araç sürme hız rekoru Necdet Elmas ‘a aittir ve bu rekor hala kırılamamıştır.

    Mazide  Başbakanın konuşma yaparken dilini arı soktuğu ve konuşmasını tamamlayamadığı şehir Ereğli’dir.         ( yıl 1960,Merhum Başbakan Adnan Menderes)

Ereğli bölgesi, Bizans İmparatorluğu dönemi başpiskoposluk merkezlerinin ilklerindendir.

      Ereğli ,Osmanlı İmparatorluğu döneminde taht kavgaları ve veliahtlık mücadelelerinde Cem Sultan ve Şehzade Mustafa vakalarında kritik öneme sahip mekan konumundadır.

      Mimar Sinan’ın kent merkezlerinde yaptığı 6 adet kervansaraylardan  bugün ayakta kalan tek eser Ereğli’deki  kervansaraydır.(Rüstem Paşa Kervansarayı)

Ereğli yöresi belirli bir dönem ülke geneli kök boya ile üretim yapılan en önemli halı üretim merkezi idi.

Ereğli Divle deri tulum peyniri ünlü Fransız Rokfor peyniri ile yarışabilecek ülke geneli tek peynirdir.

Ereğli yöresi nüfusa göre en çok define arayıcısının  bulunduğu kentlerimizdendir.

      Ereğli’de en fazla yabancı ülke vatandaşı mülteciyi konuk etme(Suriyeli) rekoru  2017 yılı içinde 5500 kişi sayısı ile ulaşmıştır.

      Ereğlide 1955-1985 yılları arası ülke genelinde nüfusa göre kurulan futbol klübü sayısı itibariyle birinci Sıradadır.  Kurulan ilk futbol takımıda sümerspor’dur

       Türkiye’de ilk banka özelleştirmelerinden olan Sümerbank bankasını Ereğli’li Hayyam Gariboğlu almıştır,Hayyam Gariboğlu yurtdışındada ilk banka sahibi Ereğlilidir.

Türkiyede ,döneminin en uzun boylu adamı,spiker ,basketbolcu (Halil İbrahim Kuzucu) Ereğlilidir

Ereğli’nin cumhuriyet döneminde ilk profesörü F.  Nafiz Uzluktur.

Ereğliden 3 dönem milletvekili seçilen ilk kişi M Fuat Gökbudak’ tır. (1946 öncesi 3dönem)

Ereğliden Milletvekilliğini mütakiben bürokratik ilk görev alan kişi M Fuat Gökbudak’tır

1946 çalışma bakanlığı denetçiliği,1947 işçi sigortaları genel müdürlüğü hukuk müşavirliği,1949 sümerbank maliye bakanlığı üyesi) görevlerinde bulundu.

Ereğlinin  bürokratlık yapan ilk profesörü Şaban Karataş’tır.(TRT genel Müdürü)

   Prof. Dr Gülay Sert  İst Ün. Edebiyat Fak. Sanat Tarihi ve Arkeoloji bl Öğretim Üyesi  olan hemşerimiz Konya Çatalhöyük te kazılarda bölgenin ve höyük alanının turizme ve arkeolojiye kazandırılmasında en çok emeği geçen bilim insanıdır.

Ereğli’de, Atatürk tarafından manevi evlatlık teklif edilen  tek kişi 19 mayıs 1919 doğumlu Şekibe Başlangıç’ tır ve kendileri  Ereğli’de yaşamaktadır.

Ereğli’nin ilk yerel SÜLÜN OSMAN’ı  şu an hayatta olmayan Ahmet Koç’ tur .Yaşı 55 ve üstü olanlar iyi hatırlarlar.

Türkiyenin en popüler nebbaşlarından biriside Ereğliden çıkmıştır.

Ereğlili ilk mebuslardan olan M. Fuat Gökbudak oğlu İlhan Gökbudak Ereğlili ilk diplomat olup Şili büyükelçiliği yardımcılığı görevinde bulunmuştur.

Ereğlili ilk devlet sanatçısı Suna Kan ‘dır.

İvriz Sümerbank elektrik santrali ülke geneli enteğre tesise bağlı yapılan ilk yapılan santraldir.

Ereğlili meşhur ilk bestekar Mustafa Seyran’dır.

Ereğlili ilk popüler ses sanatçısı Nadide Sultan’dır(Nadide Türkoğlu)

Ereğlili olmayıp ereğli’de yetişen ilk popüler ses sanatçısı Feryal Öneydir.

3 büyük kentlerden, Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı yapan Ereğlili ilk kişi İstanbul  Ticaret Odası

eski Başkanı Murteza  Çelikel’dir.

Ereğli’de eğitim kurumlarına verilen isimler dışında, isim verilen ilk eser, TRT Erzurum bölge müdürlüğünde stüdyolara Şaban Karataş ismi verilmiştir.

Ereğlili ilk YÖK üyesi  prof.dr. Berrak Kurtuluş ‘tur

Ereğlili ilk devlet üniversitesi Rektörü Prof Dr Burhanettin Uysal’dır.

Ereğlili ilk vakıf üniversitesi rektörü halen görevde olan Prof. Dr. Berrak Kurtuluş’tur(Gedik Üniv.-İST)

Ereğlili  ilk parti genel başkan yardımcılığı yapan kişi Murteza Çelikel’dir.(DSP)

Ereğlili ilk parti genel başkanı  ise Ali Talip Özdemir’dir. (ANAP)

Ereğli’ye ilk Radyo Evi S.F.M.   Nurdoğan Erkek tarafından kurmuştur.

 Türkiye’de ilk kalp kapakcığı takılan kişilerden birisi Ereğlilidir (Halil Özyıldız)

Ereğlili 3 büyük kentlerden içerisinde ilk belediye başkanı olan kişi Ali Talip Özdemir’dir.

Ereğliden ilk Bakan çıkan kişi Faruk Sükan‘dır

Ereğlili ilk Bayan Bakan Nimet Baş ‘tır.

 Tesisi kazandıran Ereğlili ilk Bayan  Vakıf Başkanı  kişi Halide Arık’tır.(ER-VAK ) Rehabilitasyon Merkezi

Ereğlili ilk Kadın girişimciler,yatırımcılar Dernekleri başkanı Nagehan Sılkım’dır.

Ereğlili ilk bayan  belediye başkan yardımcısı Hatice Süllü’dür.

Ereğlili ilk teknik öğrenim görmüş belediye başkan yardımcısı Zuhal SAVAŞ’tır

Ereğli dışında Ereğlili  ilk bayan belediye başkan yardımcısı İstanbulda-Ümraniye Belediyesi, Türkan Öztürk’tür

Mustafa Özyıldız

Kastamonu Üniversitesi/müdür